Akran ilişkilerinin etkileri nelerdir?

Gelişim dönemlerine göre akran ilişkileri nasıl şekillenir?

Çocuklar için akran ilişkileri kendine özgü özellikler barındıran ve yetişkin çocuk ilişkisinden farklı rollere sahip olabilecekleri bir ilişki biçimidir. 

Okul, çocukların akran ilişkilerini tam olarak kurmaya başladıkları ilk yerdir. Akran ilişkileri ve okula uyum arasında pozitif korelasyon olduğu görülmektedir, yani; çocukların akranları ile ilişkileri geliştikçe okula uyumları artar. Okula aidiyet akran ilişkileri ile önemli derecede artış göstermektedir. Birbirlerine karşı gösterdikleri destek, güven, empati ile hem kendilerinin hem de arkadaşlarının özgüven gelişimine önemli katkı sağlarlar. Bu sayede okula uyumları, sosyal etkileşimleri ve gösterdikleri akademik merak ve ilgi artmaktadır. 

Akran ilişkileri sayesinde çocuklar sosyal uyumu, etkileşimi ve problem çözme becerilerini geliştirme fırsatı bulurlar. Akranları ile kurdukları iletişimde önemli olan sosyal becerileri edinmeleri hız kazanır. Arkadaşları ile kurdukları ilişki aynı zamanda ruhsal dayanıklıklarının bir aynasıdır. O ilişkide zedelenirler, yenilenirler ve güçlenirler. 

Çocukların yaş ve gelişim dönemlerine göre arkadaşlık ilişkileri şekillenir. 

Okul öncesi dönemde; çocuklar kendilerini ifade etmeyi, başkalarının duygu ve düşüncelerini doğru bir şekilde algılamayı öğrenmeye başlarlar. Bu dönem çocukların dış dünyayı anlamaları ve yeni sosyal ilişkiler kurmaları için oldukça önemlidir. Çocukların bu dönemde bireyselleşmesi ve hayatı boyunca olumlu ilişkiler geliştirebilmesi adına öğrendiği beceriler oldukça kıymetlidir. 

Arkadaşlık ilişkilerinde bu dönemin temel amacı çocukların arkadaşlığın önemini ve anlamını anlamaları, iyi bir arkadaşın özelliklerini öğrenmeleri ve güçlü iletişim becerileri geliştirebilmeleridir. 

İlkokul döneminde; çocukların bireysel özellikleri ve birbirleriyle olan etkileşimleri akran ilişkilerinin temelini oluşturmaktadır. Bu dönemde çocuklar bir gruba kabul edilmek ve grup olarak yaşamak için çaba gösterirler. Grup içerisinde sahip olduğu rolün gerekliliklerini yerine getirme ve aidiyet hissi ile çocuklar ilişkiyi sürdürebilmeyi öğrenirler. Bu rol ile birlikte çocuklar kendini tanıma ve kendi özelliklerini keşfetme fırsatı bulurlar. 

Ergenlik döneminde; çocukluk döneminin aksine bu dönemde daha çok ortak ilgi alanları ve duygusal paylaşımlar yoğunluk kazanır. Çocukluk döneminde daha somut aktiviteler, oyun oynama gibi etkinlikler söz konusu iken ergenlik ile birlikte bunlar geri planda kalmaya başlar. 

Olumlu akran ilişkileri, ergenlerin bu dönemde karşılaştıkları sorunlar ile  başa çıkmalarında ve yetişkin rolüne hazırlanmakta önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde akranlar birbirine rol model olarak ve geri bildirimler vererek sosyal gelişimlerine katkı sağlarlar. Bununla birlikte, akran grupları bağlılık ve ait olma hissi ile birlikte ergenlerin benlik saygılarının gelişimi üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. 

Araştırmalar olumlu akran ilişkilerinin, okul öncesi yaş döneminden itibaren çocukların hem okul hem sosyal yaşamlarında birçok önemli etkisi olduğunu göstermektedir. 

• Arkadaşlık ilişkileri, gelişim döneminin her basamağında çocukların sosyal, duygusal ve bilişsel gelişiminde önemli rol oynamaktadır. 
• Tek bir yakın arkadaşa sahip olmak bile, diğer akranları tarafından olumsuz muamele gören çocukları bunların etkilerinden korumaya yardımcı olmaktadır.
• Çocukların yalnızlık duygusu üzerine yapılan araştırmalar, akran kabulünün, arkadaşlık ilişkisinin niteliğinin ve arkadaşlıktaki karşılıklı paylaşımların yalnızlık duygusunu azalttığına ve çocukların okul katılımlarını arttırdığına işaret etmektedir. 
• Akranlarla kurulan güvenli bağların, ergenlerin olumlu benlik algısı ve farklı bakış açısı geliştirmelerine olumlu etkisi olduğu görülmektedir.  
• Destekleyici akran ilişkileri ve yakın bağlılıklar, ergenlerin başkalarına karşı sergiledikleri olumlu sosyal davranış eğilimleri üzerinde iyi yönde bir etkiye sahiptir. 
• Olumlu akran ilişkileri, ergenlik döneminde sosyal geri çekilmenin daha az yaşanmasına katkı sağlamaktadır. 

Akran kabulünün çocukluk döneminden itibaren akademik başarı üzerinde olumlu etkisi olduğu ve bu etkinin yaş ilerledikçe daha da arttığı görülmektedir.