SOSYAL DUYGUSAL ÖĞRENME NEDİR?
Nedir?
Sosyal Duygusal Öğrenme (SDÖ)nin tanımı “Çocukların ve yetişkinlerin duygularını yönetmek, bireysel ve kolektif hedeflere ulaşmak, başkalarının duygularını anlamak ve empati göstermek, destekleyici ilişkiler kurmak ve korumak, sağlıklı bir kişilik geliştirmek için gerekli olan bilgi, tutum ve becerileri edinme ve etkili bir şekilde uygulama süreçleri” şeklinde yapılmıştır.(1) Sosyal ve Duygusal Öğrenme, genel olarak bireylerin duygularını yönetme, hedefler belirleme, ilişkiler kurma ve okulda ve hayatta başarıyı destekleyen sorumlu kararlar verme konusunda farkındalık ve beceriler geliştirdiği bir süreç olarak anlaşılmaktadır.(2)
Sosyal Duygusal Gelişim ve Akademik Alana Katkısı:
Zins, Wang & Waberg (2004), sosyal duygusal öğrenmenin tutum, davranış ve performans alanlarında iyileşme oluşturduğundan bahsederler. Genel olarak bakıldığında, sosyal duygusal öğrenme becerilerinin bireysel olarak kendini motive edebilme, davranışlarının sonuçlarının farkına varabilme ve sorumluluk duygusunu taşıyabilme; toplumsal olarak birliktelik ve işbirliği içerisinde çalışabilme gibi olumlu etkileri görülmektedir.
“Sosyal Duygusal Öğrenme sosyal alanın yanı sıra akademik alanda ise öğrenmeye karşı olumlu tutum geliştirme, yüksek akademik motivasyon ile hareket edebilme ve eğitim hedeflerini koyabilme, sınıf içi etkinliklere aktif katılma, pro-sosyal (istendik) davranışlar sergileme, derslere daha yüksek devam sağlama, okulu bırakma oranlarında azalma, saldırgan davranışlarda azalma ve okul stresi ile başa çıkmak için beceriler geliştirme alanlarında olumlu etkisi olduğu görülmektedir.
Ayrıca, matematik, dil ve sosyal bilgiler becerilerinde iyileşme, notlarda ve standart testlerde daha yüksek başarı sağlama, öğrenmeyi öğrenme becerilerinde iyileşme, daha iyi problem çözme ve planlama yeteneği, yüksek seviyede akıl yürütme stratejisi kullanma, ileri okuma becerisi gelişmesine yardım ettiği de görülmektedir.( 3)
(1) Casel. (2020). What is SEL.https://casel.org/what-is-sel/ adresinden erişildi.
(2) Göl-Güven, M. (2021). Çocuklukta sosyal ve duygusal öğrenme (s. 28-35). İstanbul: Yeni insan yayınevi.
(3) Zins, J. E., Weissberg, R. P., Wang, M. C., & Walberg, H. J. (Eds.). (2004). Building academic success on social and emotional learning: What does the research say? Teachers College Press.
Neden Önemlidir?
Sosyal Duygusal Öğrenme (SDÖ) becerileri erken yıllardan itibaren tüm yaş gruplarına öğretilebilecek becerilerdir. Hayatın ve günlük etkinliklerin içinde verilerek öğrencilerin yaş seviyelerine uygun olarak tasarlanması, öğrencilerin bu becerileri kısa sürede tutum ve davranışa dönüşmesine katkı sağlayacaktır. (2)
Sosyal-duygusal becerilerin öğrenmeyi ve akademik becerileri nasıl etkilediğini incelediğimizde bu becerilerin ediniminin öğrenmeye engel olabilecek davranışları azalttığı görülmektedir. Akademik başarının okul atmosferi ile doğrudan bağlantılı olduğu gerçeğinden hareketle öğrencinin derse olan ilgisini ve akademik alandaki başarıya odaklanmasını motive eden faktörlerin başında olumlu bir okul iklimi geldiğini söyleyebiliriz. Öğrencilerin oto-kontrollerini sağlayabildikleri, şiddetten uzak ve kapsayıcı bir yaklaşımın benimsendiği bir okul ortamında iletişim yolları daha açık ve sağlıklıdır. Sağlıklı iletişim bilginin transferini ve uygulamasını kolaylaştırır.
Ayrıca, öğrenci-öğretmen-eğitimci ilişkisini güçlendirir. Öğrencilerin akademik performanslarının, motivasyonlarının ve okula bağlılığının belirleyicisi olarak öğretmenlerini ne kadar destekçi, saygılı ve samimi olarak algıladıkları önemli bir rol oynar.(1)
SDÖ becerileri yürütücü işlevleri desteklemekle birlikte; çocuklardaki sosyal-duygusal öğrenme alanları ile yürütücü işlev alanlarının önemli düzeyde ilişkili olduğu birçok araştırma tarafından da açıklanır . Bu işlevler arasında, dürtü kontrolü, dikkati bir noktadan diğerine yönlendirebilme, plan yapabilme, çalışmaya başlayabilme ve aktif belleği kullanabilmek gibi alt beceriler yer almaktadır. Yürütücü işlevler, davranışlarının sonuçlarını tahmin edebilme, dürtüleri kontrol edebilme, hayal kırıklığı veya engellenmişlik duygusu ile baş edebilme, hedefe yönelik davranışı seçebilme, problem çözme gibi becerileri içerir. Yürütücü işlevlerini kullanabilen öğrencinin ödevlerini organize edebilmesi, yönergeleri takip edebilmesi, monoton işlerde dikkatini sürdürebilmesi kolaylaşır.
SDÖ becerileri yaşayarak öğrenmeyi destekler. Çocuğun problemlerini uygulamalı olarak çözebilmesi, sınıf içi drama etkinlikleri, canlandırmalar, sunumlar bu becerilerin gelişmesine yardım eder. Sosyal ortamlarda kendisini daha rahat ifade edebilen, empati kurabilen ve problem çözebilen çocuklar bu sürece daha aktif olarak katılabilirler.
Sosyal ve Duygusal beceriler, çocuğun gelişiminin temelini oluşturan becerilerdir ve müfredata entegre edilerek yansıtılmalıdır. 61 eğitimsel araştırmanın, 91 meta-analizin ve 179 kitap bölümünün değerlendirildiği bir çalışmada sosyal ve duygusal etkenlerin öğrencilerin öğrenmesindeki en önemli faktörlerden olduğu ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın sonucunda öğrenme üzerinde etkili olan psikolojik etmenlere doğrudan yapılan bir müdahalenin, bir öğrencinin ne kadar ve nasıl öğrendiğini değiştirmenin etkili bir yolu olduğu vurgulanmıştır.
SDÖ becerileri konuların daha iyi anlaşılmasını destekler. Başkasının bakış açısından görebilme gibi SDÖ becerileri, Tarih derslerinde işlenen olayları, Türkçe derslerindeki hikayeleri, Sosyal Bilgiler derslerindeki farklı kültürlerden gelen insanların yaşantılarını anlamak için kullandıklarında daha fazla gelişirler.
(1) Duygular her yerde: Sosyal duygusal öğrenme ve akademik gelişim. (2015). http://www.sdoakademi.com/duygular-her-yerde-sosyal-duygusal-ogrenme-ve-akademik-gelisim/ adresinden erişildi.
(2) Uşaklı, H . (2017). SOSYAL DUYGUSAL ÖĞRENME NEDİR NEDEN ÖNEMLİDİR (İNSAN İLİŞKİLERİNDE BEŞ DUYGU ALANI) . Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 1 (2) , 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sinopusd/issue/32782/314566 adresinden erişilmiştir.
İyi Uygulamalar
Sosyal-duygusal öğrenme kavramı erken yaşlardan itibaren başlayan ve yetişkinliğe kadar süren uzun soluklu bir öğrenme sürecidir. Casel’e (2017) göre öğretmenler öğrencilerin sosyal duygusal öğrenme becerilerini etkili bir şekilde geliştirebilmektedir. Aşağıda SDÖ becerilerinin nasıl desteklenebileceği ile ilgili uygulamalara örnekler yer almaktadır. (1)
a-) Öz farkındalık ile ilgili uygulamalar
Yaşa uygun duyguları tartışın. Öğrencilerin kendisini mutlu, kızgın, üzgün vb hissetmelerine yardım eden fiziksel ipuçlarını tartışın.
Senaryolar yazarak öğrencilerin farklı durumlarda yaşayabilecekleri duyguları konuşun.
Öğrencilerin duygularını tanımlamasına yardım eden ders etkinlikleri oluşturun. Sevdiğiniz oyuncağınız kırıldığında ne hissedersiniz? Arkadaşınız çok hasta olduğunda ne hissedersiniz?
b-) Öz yönetim ile ilgili uygulamalar
Sınıfta bireysel öz yönetime destek olmak için bir alan belirleyin. Örneğin: Sessiz köşe, rahatlama köşesi
Çocukların yaşanılan durumlarla ilgili nasıl davranacaklarına karar vermelerinden önce duygusal farkındalıklarını yönetebilmeleri için açık uçlu sorularla diyalog başlatın.
Yaş seviyesine uygun duygunun ifade edilebileceği etkinlikler oluşturun; resimle, dansla, yazıyla, dramayla duyguları “gösterin”.
c-) Sosyal farkındalık ile ilgili uygulamalar
Okunan hikayedeki karakterlerin nasıl hissettiği ve/veya neden davrandıkları şekilde davrandıkları üzerinden sohbet edin.
Duygu ifadeleri ile ilgili resimler göstererek resimdeki karakterlerin yüz ifadeleri üzerinden nasıl hissettiklerine dair tanımlamalar yapın.
Periyodik olarak başka kişilerin farklı ortamlarda nasıl hissettiği üzerine konuşun.
d-) İlişki becerilerine yönelik uygulamalar
Sosyal becerilerin pratik edilmesine yönelik rol model olun ve üzerine konuşun; yeni biri ile tanışma, sohbet başlatma ve bitirme… gibi.
Gün boyunca nezaket ifadelerini birlikte pratik edin.
Toplum sorunları ile ilgili farkındalığı geliştirmek amaçlı projeler başlatın, öğrencilerin topluma katkı sağlayacak çalışmalar yapmaları için fırsat verin.
e-) Sorumlu karar vermeye yönelik uygulamalar
Bir problemin nasıl çözüleceği ile ilgili adımların üzerinden birlikte geçin ve adımları atarken her birinin önemi hakkında konuşun.
Çocukların karar verme aşamalarında yanlarında olun ve somut adımlarla yaşa uygun şekilde formülize edin; dur, sakinleş, düşün, sorunu tanımla, seçeneklerini değerlendir, adım at, yeniden değerlendir… gibi.
(1) Özkara, E. (2021). Öğretmenlerin SDÖ Bilgileri, İnançları ve Uygulamaları. Göl-Güven, M.(Ed). Çocuklukta sosyal ve duygusal öğrenme (1. Baskı, s. 217-219). İstanbul: Yeni insan yayınevi.
İyi Uygulamalar
Sosyal-duygusal öğrenme kavramı erken yaşlardan itibaren başlayan ve yetişkinliğe kadar süren uzun soluklu bir öğrenme sürecidir. Casel’e (2017) göre öğretmenler öğrencilerin sosyal duygusal öğrenme becerilerini etkili bir şekilde geliştirebilmektedir. Aşağıda SDÖ becerilerinin nasıl desteklenebileceği ile ilgili uygulamalara örnekler yer almaktadır. (1)
a-) Öz farkındalık ile ilgili uygulamalar
Yaşa uygun duyguları tartışın. Öğrencilerin kendisini mutlu, kızgın, üzgün vb hissetmelerine yardım eden fiziksel ipuçlarını tartışın.
Senaryolar yazarak öğrencilerin farklı durumlarda yaşayabilecekleri duyguları konuşun.
Öğrencilerin duygularını tanımlamasına yardım eden ders etkinlikleri oluşturun. Sevdiğiniz oyuncağınız kırıldığında ne hissedersiniz? Arkadaşınız çok hasta olduğunda ne hissedersiniz?
b-) Öz yönetim ile ilgili uygulamalar
Sınıfta bireysel öz yönetime destek olmak için bir alan belirleyin. Örneğin: Sessiz köşe, rahatlama köşesi
Çocukların yaşanılan durumlarla ilgili nasıl davranacaklarına karar vermelerinden önce duygusal farkındalıklarını yönetebilmeleri için açık uçlu sorularla diyalog başlatın.
Yaş seviyesine uygun duygunun ifade edilebileceği etkinlikler oluşturun; resimle, dansla, yazıyla, dramayla duyguları “gösterin”.
c-) Sosyal farkındalık ile ilgili uygulamalar
Okunan hikayedeki karakterlerin nasıl hissettiği ve/veya neden davrandıkları şekilde davrandıkları üzerinden sohbet edin.
Duygu ifadeleri ile ilgili resimler göstererek resimdeki karakterlerin yüz ifadeleri üzerinden nasıl hissettiklerine dair tanımlamalar yapın.
Periyodik olarak başka kişilerin farklı ortamlarda nasıl hissettiği üzerine konuşun.
d-) İlişki becerilerine yönelik uygulamalar
Sosyal becerilerin pratik edilmesine yönelik rol model olun ve üzerine konuşun; yeni biri ile tanışma, sohbet başlatma ve bitirme… gibi.
Gün boyunca nezaket ifadelerini birlikte pratik edin.
Toplum sorunları ile ilgili farkındalığı geliştirmek amaçlı projeler başlatın, öğrencilerin topluma katkı sağlayacak çalışmalar yapmaları için fırsat verin.
e-) Sorumlu karar vermeye yönelik uygulamalar
Bir problemin nasıl çözüleceği ile ilgili adımların üzerinden birlikte geçin ve adımları atarken her birinin önemi hakkında konuşun.
Çocukların karar verme aşamalarında yanlarında olun ve somut adımlarla yaşa uygun şekilde formülize edin; dur, sakinleş, düşün, sorunu tanımla, seçeneklerini değerlendir, adım at, yeniden değerlendir… gibi.